What Cannot Be Held

De Brakke Grond presenteert de eerste tentoonstelling in een nieuwe, driejarige samenwerking met Mu.ZEE. Terwijl het museum in Oostende tijdelijk gesloten is voor verbouwing, blijft Mu.ZEE haar rijke collectie toegankelijk maken via projecten in binnen- en buitenland. Deze bijzondere samenwerking met de Brakke Grond richt zich op het tonen van hedendaagse Vlaamse kunst in Nederland en biedt jaarlijks een andere Nederlandse curator de kans om een nieuwe kijk op de collectie te bieden.

Voor de eerste editie stelde curator en directeur van Museum Cobra, Suzanne Wallinga een tentoonstelling samen in dialoog met curator Ilse Roosens van Mu.ZEE en artistiek medewerker Sophie Dogterom van de Brakke Grond.

Suzanne Wallinga creëert met What Cannot Be Held een groepstentoonstelling die draait om de kwetsbare positie van de mens in een steeds veranderende wereld.

Met Danai Anesiadou, Anouk De Clercq, Lili Dujourie, Marie-Jo Lafontaine, Valérie Mannaerts, Angyvir Padilla, Edith Dekyndt, Katja Mater, Tramaine de Senna, An van. Dienderen en Anne-Mie Van Kerckhoven.

What Cannot Be Held brengt een diverse groep kunstenaars samen die, ieder op diens eigen manier, de precaire positie van de mens onderzoekt in een wereld die voortdurend in beweging is. De tentoonstelling staat stil bij thema’s als de instabiliteit van sociale relaties, de fragiliteit van identiteit en de tussenruimte tussen verleden, heden en verbeelding. In een tijd waarin maatschappelijke structuren verschuiven en zekerheden afbrokkelen, bieden deze kunstwerken ruimte om na te denken over wat het betekent om mens te zijn in deze veranderende wereld.

Wat opvalt is hoe verschillende generaties kunstenaars dit thema benaderen. Waar oudere kunstenaars de tussenruimte op een formele, meer universele manier verkennen, zoeken jongere makers het juist in het persoonlijke – hun familiegeschiedenis, herinneringen en directe omgeving. De kunstwerken nodigen de bezoeker uit om stil te staan bij kwetsbaarheid, de kracht van radicale empathie, en de spanning tussen verbondenheid en verlies. Daarnaast verkennen ze grensgebieden: tussen droom en werkelijkheid, cultuur en natuur, en het zichtbare en het ongrijpbare.

Edo Dijksterhuis, schreef voor de lage landen over What Cannot Be Held een collectiepresentatie van Mu.ZEE in Oostende bij de Brakke Grond in Amsterdam, gecureerd door Suzanne Wallinga. Kom alles te weten over de collectie van Mu.ZEE, de renovatieplannen en geschiedenis van het Oostendse museum en de kunstwerken die vanaf 17 mei bij de Brakke Grond te zien zullen zijn.

Anouk De Clercq (1971) onderzoekt de kracht van radicale empathie als middel om alternatieve werelden te verkennen. Haar video-installatie Helga Humming (2019) is een zintuiglijke ervaring die zowel het visuele als het emotionele raakt. De polyfone geluiden en de aanwezigheid van een enkele performer nodigen de toeschouwer uit om de kwetsbaarheid van menselijke interactie te voelen, een thema dat ook in het werk van Edith Dekyndt (1960) centraal staat.

Dekyndt combineert video, diaprojecties, sculpturen en geluid in haar mysterieuze, fantasierijke werk, dat het onzichtbare en vergankelijke onderzoekt. Haar video Provisory Object 03 (2004) toont de fragiliteit van een zeepbel, die de instabiliteit van sociale relaties en de kwetsbaarheid van de mens weerspiegelt. Dit werk is opgenomen in Kinshasa, Democratische Rubriek Congo.

Beide kunstenaars gebruiken eenvoud en kwetsbaarheid om emotionele resonantie te creëren. In Helga Humming geeft De Clercq een eigentijdse interpretatie van klassieke portretten, waarbij actrice Helga Davis een moderne versie van renaissanceportretten oproept. De samenwerking met muziekkunstenaar Vessel, die een hypnotiserende soundscape creëert, maakt de installatie tot een poëtische ruimte waarin de toeschouwer de complexiteit van menselijke aanwezigheid ervaart. Zo legt De Clercq net als Dekyndt het alledaagse en vergankelijke moment vast.

Ook Marie-Jo Lafontaine (1950) onderzoekt in haar werk de materialiteit van het moment, maar doet dit vanuit een abstract en minimalistisch perspectief. Sinds 1977 werkt Lafontaine aan monochrome weefwerken waarin kleur en structuur een essentiële rol spelen. Ze laat zich inspireren door de avant-gardistische stromingen van de late jaren zestig en minimal art-kunstenaars, waarbij ze hun theorieën over de immaterialiteit van kleur vertaalt naar textiel. Dit resulteert in sculpturale textielwerken die zich afzetten tegen de opvatting van textielwerk als toegepaste kunst en een autonome kunstvorm nastreven. Net als Dekyndt en De Clercq reflecteert Lafontaine op de fragiele relatie tussen materie en idee, tussen het zichtbare en het ongrijpbare.

Lili Dujourie’s (1941) werk beweegt zich tussen schilderkunst, sculptuur en fotografie, waarbij ze de grenzen van materialen en vormen verkent. Sinds de jaren 60 speelt ze met de tegenstrijdigheid van materialen: zacht en hard, wendbaar en onwrikbaar. Haar werk creëert een subtiele spanning tussen vloer en muur, beweging en stilstand. Ze zoekt naar de tussenruimte, de plooi die ruimte, tijd en perceptie vervormt. Elk werk is een fragment, een spel van aanwezigheid en afwezigheid, en roept een poëtische reflectie op over vergankelijkheid en kwetsbaarheid.

Deze thematiek van het grensgebied, de fragiliteit en de ambiguïteit van het moment komt ook sterk naar voren in het werk van Valérie Mannaerts (1974). Als beeldhouwer en schilder onderzoekt zij de fysieke en symbolische kwaliteiten van materialen en objecten. Haar hybride, precaire sculpturen vervagen de scheidslijn tussen beeld en object, waardoor de kijker wordt uitgenodigd om de ambiguïteit van de materialen te ervaren. Diamond Dancer (2010), een kamerscherm dat een figuur in beweging uitdrukt, creëert een spanning tussen de kwetsbaarheid van het materiaal en de kracht die het representeert. Het werk verzet zich tegen directe interpretatie en vraagt om preverbale observatie.

Net als bij Dujourie’s werk, waar een subtiel spel van aanwezigheid en afwezigheid wordt gespeeld, biedt Mannaerts een werk dat zich voortdurend aanpast aan de perceptie en interpretatie van de toeschouwer. Beide kunstenaars onderzoeken de vluchtigheid van tijd, ruimte en materialiteit, en creëren een ervaring die het moment zelf bevraagt.

Ook de installaties en performances van Angyvir Padilla (1987) dragen een vergelijkbare dubbelzinnigheid in zich, waarbij ze zowel fysiek als conceptueel nieuwe dimensies opent en de grenzen tussen werkelijkheid en interpretatie onderzoekt. Padilla's objecten dragen verhalen in zich van verlangen en herinneringen naar thuis en haar familie. Centraal in haar werk staat een verlangen naar vertrouwdheid met het onbereikbare. Padilla werkt met ruwe materialen en gefragmenteerde afdrukken uit haar persoonlijk fotoarchief en bevraagt lineaire tijd en zwaartekracht, tegelijk verwijzend naar haar moeders kledingwinkel in Caracas. Haar projecten zijn vaak het resultaat van intieme samenwerkingen, geworteld in vriendschap en familie, die een zintuiglijke ervaring creëren die de kijker achterlaat met verwondering en dissonantie.

Net als de werken van Angyvir Padilla, opent ook Danai Anesiadou (1977) nieuwe perspectieven op de hedendaagse wereld. Het dynamische spanningsveld waarmee Padilla werkt, waarin verlangen naar vertrouwdheid samenkomt met de onmogelijkheid om deze te bereiken, staat eveneens centraal in Anesiadou’s praktijk. Haar intrigerende en veranderlijke oeuvre verweeft persoonlijke en metafysische overpeinzingen met invloeden uit cinema, occulte wetenschappen, surrealisme en de Griekse oudheid. Haar werk biedt een sociaal-politiek commentaar op de complexe crises waarmee we geconfronteerd worden. Net als Padilla onderzoekt Anesiadou de onzichtbare, onderdrukte en duistere kanten van de werkelijkheid, terwijl ze de extreme polarisatie en de valse tegenstellingen blootlegt die onze hedendaagse ervaring definiëren.

Zowel Anne-Mie Van Kerckhoven (1951) als Tramaine de Senna (1981) onderzoeken de grenzen van representatie en identiteit, maar doen dit op verschillende manieren. Van Kerckhoven combineert diverse media, zoals tekeningen, schilderijen, video-installaties en computeranimaties, om kunstwerken te creëren die maatschappelijke structuren en individuele percepties reflecteren. Ze legt de nadruk op de representatie van vrouwen, waarbij ze media-afbeeldingen kritisch analyseert en gendergerelateerde machtsdynamieken blootlegt. Haar werk heeft een maatschappijkritische functie, maar biedt ook een therapeutische dimensie, waarbij kunst fungeert als middel voor heling en reflectie.

Tramaine de Senna onderzoekt ook identiteit, maar doet dit met een expressieve beeldtaal die het spanningsveld tussen uitbundigheid en geïnternaliseerd geweld benadrukt. In haar sculpturen combineert ze materiële rijkdom met kritische reflecties op geschiedenis en identiteit. In MK Ultravette (2018) haalt ze filmbeelden van vrouwen in huiselijke settings uit de populaire cultuur en plaatst ze in de kunstwereld, waardoor ze de kijker uitdaagt na te denken over de eigen relatie tot massamedia en culturele consumptie.

Katja Mater (1979) en An van. Dienderen (1976) verkennen elk op hun manier de grenzen van perceptie en vertaling in hun werk. Terwijl Mater zich richt op de mogelijkheden en beperkingen van fotografische en cinematografische media, gaat Van. Dienderen in op de relatie tussen observatie, vertaling en representatie. Mater’s werk begint met een reflectief proces dat de tentoonstellingscontext en de dialoog tussen medium en omgeving centraal stelt. In haar werk combineert ze abstracte geometrische composities met de precisie van analoge registratie, waarbij de regels en structuren van tijd en ruimte worden onderzocht. Van. Dienderen’s werk beweegt zich op het grensvlak tussen documentaire, antropologie en beeldende kunst. Haar korte film Cherry Blossoms (2012), opgenomen in het Europees Parlement, onderzoekt hoe simultaantolken proberen beelden en betekenissen over te brengen tussen culturen en talen. Door zich te richten op de onzichtbare maar cruciale rol van vertalers, stelt Van. Dienderen vragen over hoe het onbekende in beeld en taal kan worden gevangen, of juist kan ontsnappen.

De titel van de tentoonstelling, What Cannot Be Held, is geïnspireerd door de woorden van de simultaantolk in Cherry Blossoms (2012), van An van. Dienderen. Het benadrukt de centrale spanning in het werk van de kunstenaars in de tentoonstelling: de onmogelijkheid om alles vast te leggen, te vertalen of te begrijpen. What Cannot Be Held is een uitnodiging om stil te staan bij het ongrijpbare – de fragiliteit van tijd, taal en menselijke ervaring.

Mu.ZEE beheert een unieke collectie van meer dan 8.000 werken die een overzicht bieden van de Belgische beeldende kunst sinds 1880. De komende drie jaar biedt steeds een andere Nederlandse curator een nieuw perspectief op deze collectie, waardoor er telkens nieuwe verhalen en perspectieven ontsloten worden.