Farhadi’s films zijn op een mooie manier, en zeker About Elly, heel multi-interpretabel. In Iran kan je niet vrijuit films maken, maar toch slaagt deze regisseur er telkens opnieuw in om die moeilijkheid te omzeilen. Niet in de zin dat hij aan zelfcensuur doet, maar eerder dat hij zijn commentaar via een omweg brengt. Je kan zijn impliciete overheidskritiek ook interpreteren als interrelationele problemen tussen individuen. Hij wil dat zijn films als universele verhalen gelezen worden. Zelf had ik About Elly jaren geleden voor het eerst gezien en ik kon toen echt niet opmaken waar het verhaal precies plaatsvond. Farhadi is ontzettend goed in het creëren van een neutrale atmosfeer. Voor mij als Belg voelde de film in elk geval heel universeel.

Drie koppels met kinderen, een kleuterjuf die Elly heet en een vriend die in Duitsland woont trekken naar de zee waar ze samen een villa huren. Die laatste twee zijn vrijgezel en de drie koppels proberen hen te koppelen. Maar dan gebeurt er iets waardoor alle vriendschappen onder zware druk komen te staan. Wat dat precies is kan ik natuurlijk nog niet verklappen (lacht). In het eerste deel van de voorstelling leer je dus een levenslustige vriendengroep kennen die van het leven geniet. En dan komen er dilemma's bovendrijven. Wat Farhadi trouwens heel mooi doet; die dilemma’s ontvouwen zich zonder te oordelen en zonder te suggereren wie juist of fout handelt.

Waarvoor kies je in een noodsituatie? Ga je voor de groep of het individu? Lieg je? De leugen is sterk aanwezig in het verhaal. Is het beter om te liegen als je je daarmee uit een situatie redt? En wat als het gewoon niet mogelijk is om de waarheid te zeggen? Je moet dat ook zien binnen de Iraanse context van macht en repressie. Mensen worden verplicht om te liegen, uit veiligheid. Maar los daarvan kunnen we uit About Elly ook iets meenemen naar onze omgeving. Net als in de film denken mensen vaak te liegen om goed te doen. Het triggert je als publiek om na te denken over wat je zelf zou doen in die omstandigheden.

Elly is een enigmatische figuur. Ze is de juf van een van de kinderen. (denkt na) Ik wil niet teveel prijsgeven. Ze belichaamt iets. Er blijft een bepaald mysterie rond haar hangen. Ze heeft te maken met vrouwzijn en met vrouwen in verschillende contexten – iets dat ons ook heel erg aansprak in de film. Ook de positie van de vrouw die ik speel is heel interessant. Zij is degene die alles organiseert en altijd probeert het goede te doen. Maar dan wordt het toch allemaal een puinhoop, terwijl dat helemaal niet de bedoeling was. Vanuit een stille, onderhuidse overtuiging goed te doen, loopt ze enorm tegen de lamp.

Het gaat over een kracht die voor mij heel vrouwelijk is. Een kracht die je aanspoort om ondanks tegenwerking toch te doen waar je voor wilt gaan. Dat probeert mijn personage dus ook te laten zegevieren, maar het lukt haar niet. About Elly gaat voor mij ook over een groep mensen die proberen een joie de vivre vast te houden, als een zoektocht naar geluk, maar soms blijkt de zoektocht zelf het geluk te zijn. Er zit een enorme levendigheid in het verhaal, vind ik, maar dat wordt op een heftige manier teniet gedaan. Daarnaast spelen we dit stuk met elf mensen, wat heel veel meningen en energieën met zich meebrengt. Maar de kracht om het toch samen te doen, met zoveel mensen uit zoveel plekken in de wereld, is voor mij ook een onderwerp van dit stuk. Het zoeken naar verbinding is een spiegeling van hoe we in het leven staan.

Normaal bekijken we eerst het scenario, maar voor About Elly was er geen. Scarlet Tummers en ik hebben in de coronaperiode eerst alle ondertitels opgeschreven. Een Iraanse vrouw heeft die transcriptie voor ons nagekeken, om zeker te zijn dat er geen fouten in zaten. Tijdens de ontwikkeling hebben we de scènes eerst gewoon nagespeeld, maar theater is natuurlijk een ander medium. Je kan niet zomaar inzoomen op een detail en de atmosfeer is anders dan in een film. Een van de grootste ingrepen die we uiteindelijk doorgevoerd hebben, is dat de kleine kinderen door volwassenen worden gespeeld. We hebben de wereld van de kinderen ook groter gemaakt, om fantasie en spel te laten contrasteren met waar de volwassenen mee bezig zijn. De kinderen blijven doorspelen, wat er ook rondom hen gebeurt.

We bleven maar zoeken en zoeken. En toen werd ‘Stop Thinking About Names’ op tafel gegooid vanuit een zeker vrijheidsprincipe. We willen niet in hokjes geplaatst worden, opdat we de wind altijd door onze hoofden moge laten jagen. Vanaf het begin deelden we die droom. We zijn geen vast systeem, in de zin dat producties in wisselende bezettingen worden gecreëerd. De acteur is daarbij essentieel. Aangezien alle spelers-makers een andere praktijk hebben, zoeken we altijd naar een werkwijze waarin iedereen zich kan vinden. Het democratische principe, het belang van de tekst en de uitwisseling tussen spelers vormen elke voorstelling opnieuw de basis.

(denkt na) Ik zou zeggen dat we verhalen en teksten, of ze nu honderd jaar oud zijn of pas geschreven, plaatsen in onze huidige wereld. Ja, dat proberen we. En die confrontatie organiseren we op een transparante manier.

Ik denk in de eerste plaats omdat het niet zo vaak gebeurt dat we een verhaal uit Iran gepresenteerd krijgen. Ik vind het fijn om verhalen van de andere kant van de wereld naar hier te halen. Zeker nu de verwijdering van elkaar en van verschillende culturen hoogtij viert. Ik denk dat het goed is om de schoonheid en rijkdom van andere vertellingen naar hier te transporteren. Ook voor de acteurs die mee op het podium staan en uit die hoek van de wereld komen is dat heel fijn. Vaak wordt hun achtergrond in een negatief licht geplaatst, daar waar hier net de schoonheid van het verhaal centraal staat. Daarnaast moet je ook komen kijken, omdat het niet meer zo vaak gebeurt bij ons dat zo veel spelers tegelijk op het podium staan. Het zorgt voor een veelheid, een ervaring waarbij veel gaande is.