Jaarverslag 2021

Miet Warlop werkt al bijna twintig jaar op het snijvlak van beeldende kunst en performance. Als opening van het seizoen bracht de Brakke Grond een herbewerking van Springville, een baanbrekend stuk uit 2009. En al zijn we inmiddels twaalf jaar verder, het stuk bleek het publiek nog altijd volledig te kunnen overrompelen. Dankzij de spitsvondige beelden, de bijzondere effecten en absurdistische visuele associaties. Een ware viering van de verbeelding. Tegelijkertijd presenteerden we een interview met Miet Warlop, als eerste in de reeks Kroongetuigen, naar aanleiding van ons jubileumjaar.

Beyond the Black Box, een jaarlijks terugkerend programma waarin hybride kunstpraktijken centraal staan, ging in 2021 online door. Daardoor bleven enkele live premières in de wachtrij staan. Tot oktober, toen we vier avonden lang double bills toonden: twee shows per avond. Dounia Mahammed & Alan Van Rompuy brachten met Gnaborretni (coproductie van de Brakke Grond) een speels en vervreemdend onderzoek naar de relatie tussen klank en taal, waarin ze het publiek voortdurend op het verkeerde been zetten. 

Na een uitgebreid onderzoek naar misstanden in de jeugdzorg kwam actrice Kyoko Scholiers met de ambitieuze muziektheatervoorstelling BOY, in coproductie met Opera Ballet Vlaanderen. Ze interviewde jeugdrechters, hulpverleners, opvoeders, kinderen en jeugdpsychiaters, en werkte zelfs als vrijwilliger in een leefgroep voor uit huis geplaatste kinderen. De voorstelling over de tienjarige Boy, die van school opgehaald wordt door de politie vanwege zijn ‘verontrustende woonsituatie’, werd zeer lovend ontvangen. Én bracht een golf van discussie op gang. Want deze case mag dan fictief zijn, het verhaal is gebaseerd op de werkelijkheid van vele kinderen zoals Boy.

De Vlaamse theatermaker en spoken word-artiest Mathieu Charles ging het tweede jaar in van zijn Nieuwe Makersregeling van het Fonds Podiumkunsten. De Brakke Grond begeleidt dit ontwikkeltraject en werkt daarvoor samen met Productiehuis Theater Rotterdam, RIGHTABOUTNOW en Kunstencentrum Vooruit in Gent. Charles combineert in zijn werk thema’s uit de hiphop en de Creoolse cultuur, en wijst graag op ‘de empowerende invloed’ van hiphop.

Toen de jubileumweek ter ere van het twintigjarig bestaan van Ontroerend Goed niet door kon gaan, kwam het immer innovatieve gezelschap met een nieuwe onlineproductie: TM. Deze digitale interactieve voorstelling heeft de vorm van een intakegesprek voor een mondiale beweging en wordt gespeeld door acteurs uit tien landen en vier continenten. De ontwikkeling werd mede mogelijk gemaakt door maar liefst twintig coproducenten van over de hele wereld, waaronder De Brakke Grond. NRC wijdde er een uitgebreid interview aan met regisseur Alexander Devriendt, zie hier. In november sloegen we de handen ineen met DocLab om de hybride versie van TM te presenteren op IDFA in de Tolhuistuin.

Samen met partners Productiehuis Theater Rotterdam, NTGent, DeSingel, Kaaitheater en KWP Pianofabriek ondersteunt de Brakke Grond de ontwikkeling van The Waves, de nieuwste productie van Khadija El Kharraz Alami gebaseerd op het boek van Virginia Woolf. In het voortraject presenteerde de actrice en theatermaker Reclaiming Space, waarin ze een lokale kunstenaar voor het eerst ontmoet op het podium in een gestructureerde improvisatie.

Choreograaf Elisabeth Borgermans werkte in de Grote Zaal aan Zäsur, een dansvoorstelling waarin composities van Gustav Mahler werden vermengd met experimentele metal. Haar creatie werd onder meer gesteund door platform voor transdisciplinaire kunsten C-TAKT en DansBrabant, waar ze eerder een residentie had. In samenwerking met deze dansinstelling nodigden we Nederlandse dansprogrammeurs uit voor een toonmoment. Met als resultaat dat Jasper van Luijk, artistiek leider van Moving Futures, Zäsur programmeerde voor dit reizende dansfestival. In het voorjaar 2022 volgen speelbeurten in Tilburg, Den Haag, Arnhem, Rotterdam, Groningen en Amsterdam.

Tijdens de pandemie begon choreograaf Jija Sohn met een bijbaan als zorgverlener. Zo begon ze haar samenwerking met Elmer, een volledig verlamde man. Samen onderzochten ze hoe we kunnen zorgen, verbinden en samenkomen als er fysieke obstakels zijn. Tijdens de residentie is onderzocht wat het effect is van verschillende lichaamsposities op Elmers mentale welzijn. Jija Sohn ontwikkelde mede aan de hand daarvan met haar dansers een nieuwe bewegingstaal. De film over dit proces werd gepresenteerd tijdens de Nederlandse Dansdagen. Met partners DansBrabant, Festival Boulevard, Dansateliers, Vooruit en ARP ondersteunen we Sohns meerjarige bewegingsonderzoek. 

Afstuderende makers zijn de afgelopen twee jaar in een moeilijk parket gebracht. De langdurige lockdowns en propvolle programma’s met uitgestelde producties maakten dat er weinig ruimte was voor nieuwe aanwas. Ter ondersteuning van deze generatie makers heeft het Fonds Podiumkunsten de subsidieregeling Nieuwe Makers/Covid-19 in het leven geroepen. De Brakke Grond kreeg subsidie toegekend voor de Vlaamse makers Thomas Claessens, Romy Moons en Mirte Desmeth. Claessens en Moons gingen in december in residentie om te werken aan een nieuwe theatertekst, waarbij ze gecoacht werden door Sanne Vanderbruggen van theatercollectief BOG. Gedurende seizoen 2021/2022 bieden we deze makers ruimte om nieuw werk te ontwikkelen en coachen we hen op zowel artistiek als zakelijk vlak.

In een eerste samenwerking met Eye Filmmuseum brachten we de VR-performance Hands-On Hamlet van het Brusselse gezelschap CREW, dat al twintig jaar innovatieve technologieën en theater samenbrengt. Hands-On Hamlet was onderdeel van de expositie Venice VR Expanded, waarin een selectie werd getoond van het Virtual Reality-programma van het filmfestival van Venetië. 

Na enkele kleine samenwerkingen en een doorlopende fijne dialoog zetten de Brakke Grond en Veem een nieuwe stap in hun samenwerking. Beide partners vinden het belangrijk om het bruisende Vlaamse veld te verbinden met het Amsterdamse dans- en performanceveld. We delen onze middelen en netwerken, met als doel zichtbaarheid te creëren voor de geselecteerde artiesten, ruimte te claimen voor experiment, en publiek met dezelfde nieuwsgierigheid en interesse te bereiken.

Sinds drie jaar werken we met Brainwash Festival samen aan een traject voor (jonge) theatermakers die uitgebreid onderzoek doen naar filosofische of maatschappelijke thema’s. Ze delen hun bevindingen met het publiek tijdens hun creatieproces. Dit keer vertelde Tom Struyf over de relatie tussen Willard en Geel en progressieve ideeën rond psychiatrische opvang. 

Filip Vervaet was te gast bij Kunst is Lang, een podcast van Mister Motley en Luuk Heezen. In een uitgebreid gesprek vertelde de kunstenaar over zijn laatste werk, inspiratiebronnen en drijfveren. Mét diepgang, maar zonder ingewikkeld jargon. Vervaet vertelde over zijn interesse in een wereld die we niet zien, op een ander niveau ervaren of in onze dromen tegenkomen. Luister de podcast hier.

In gesprek met Chantal Pattyn op Radio Klara vertelt Filip Vervaet over de art-nouveau-architect in hem, het oproepen van een vervreemdende natuurervaring en het strottenhoofd van De Denker van Rodin. Luister de uitzending van 20 december 2021 terug via de Klara-app of via de link hier.

Toen we Cascade van Filip Vervaet na een week moesten sluiten, maakten we een video-impressie van de tentoonstelling die online kon worden bekeken. Daarnaast faciliteerde de Brakke Grond binnen de geldende maatregelen individuele werkbezoeken voor relevante Nederlandse professionals. Door Filip in contact te brengen met curatoren en directeurs van presentatieplekken, bieden we hem kansen voor een duurzamer traject in Nederland.

In samenwerking met fotobeurs Unseen gingen kunstenaar Chloë Delanghe en curator Samuel Saelemaker in gesprek met internationale curatoren, verzamelaars en pers. Er was gelegenheid om Delanghes tentoonstelling te bezoeken en de middag werd afgesloten met een netwerkborrel. In het kader van Unseen verbleven beloftevolle fotografen, geselecteerd door FOMU Antwerpen, in ons huis om Delanghes werk te leren kennen en een verslag te maken voor het FOMU-magazine .tiff. 

De Brakke Grond ondersteunde kunstenaar Marijke De Roover (Brussel, 1990) bij haar deelname aan het multidisciplinaire IMPAKT Festival in Utrecht. De Roover verzorgde zowel de openingsact als de afsluiting van het festival. Haar werk was daarnaast onderdeel van de festivaltentoonstelling Modern Love in het Centraal Museum. Hier exposeerde ze een selectie uit haar serie Niche Content for Frustrated Queers, een verdiepend onderzoek naar feminisme, queer identiteit, seksualiteit en verlangen in onze laatkapitalistische samenleving. Daarnaast droeg de Brakke Grond De Roover voor om nieuw werk te creëren voor de videoperformance KARAOKE(ART) van Davis Freeman. Het interview van curator Manique Hendricks met de kunstenaar lees je hier.

In de eerste samenwerking met Other Futures, een multimediaal festival over speculatieve toekomstscenario’s, presenteerden we de door ons ondersteunde Bie Michels (Kimwenza, Congo, 1960). De Antwerpse kunstenaar observeert, documenteert en bevraagt de representatie van ‘de ander’.  In de tentoonstelling Spectres from Beyond, met als hoofdthema ‘multispecies communities’, waren Michels’ installatie/performance Piles of Bricks en de serie tekeningen Bricks Dust te zien. Ook tijdens Museumnacht Amsterdam was de tentoonstelling voor publiek toegankelijk. Een verslag van het gesprek tussen dramaturg Elowise Vandenbroecke, artistiek leider Lisa Wiegel en festivalleider Brigitte van der Sande lees je hier.

In samenwerking met onze partner VI.BE verwelkomden we een aantal laureaten van de Vlaamse muziekwedstrijd Sound Track. Verdeeld over de Brakke Grond en poppodium/broedplaats Cinetol kreeg ieder van hen een ruimte ter beschikking om met focus te kunnen werken. 

Poppodium Effenaar benaderde de Brakke Grond met de vraag of wij interessante Vlaamse artiesten wilden cureren voor Hit The City, het stadsfestival dat simultaan plaatsvindt met de Dutch Design Week. Daarin waren we de Eindhovenaren vanzelfsprekend graag ter wille! 

De Koffie Van Morgen is een platform van de Gentse jazzdrummer Simon Plancke, waarop belangrijke vertegenwoordigers van de Belgische jazzscene elkaar ontmoeten. In het kader daarvan presenteerden we de concertvoorstelling Le Ravage d’Ali Baba; een amalgaam van improvisatie, elektronica en filmische muziek. 

Oude bekenden Hendrik Lasure en Casper Van De Velde van jazzduo Schntzl keerden na vijf jaar terug naar de Brakke Grond om te werken aan het vervolg op hun album Catwalk (2020). Improvisaties lagen ten grondslag aan een onderzoek naar meer ruimtelijkheid in de muziek, waaraan de fijne akoestiek in onze Rode zaal zeker heeft kunnen bijdragen. “Geen droge studioklank, maar een klank die kan ademen”, aldus het duo. De residentie is door de muzikale alleskunners aangegrepen om veel naar muziek van anderen te luisteren, van flamenco tot de Leuvense hardrockband Brutus, daarnaast dompelde het duo zich onder in de rust van een nagenoeg toeristenvrij Amsterdam. Het resultaat is terug te horen op de nieuwe plaat die in de loop van 2022 zal verschijnen. Een interview met het duo lees je hier.

De Brusselse zangeres/danseres Reinel Bakole werkte aan een dansroutine voor haar visuele EP Closer To Truth. Bakole: “Omdat ik mij zowel als danseres en zangeres profileer, wilde ik beide kunstvormen in hetzelfde project implementeren. Kort gezegd vertaal ik wat ik zing naar beweging.” In haar werk verkent Bakole haar positionering als zwarte vrouw in Europa aan de hand van muziek, stem, dans en mode. Tijdens Hit The City, een samenwerking van de Brakke Grond en de Effenaar, stond ze als opkomende Vlaamse artiest live op dit toonaangevende Eindhovense poppodium.

Mede mogelijk gemaakt door muziekplatform Liveurope, werkte het Brusselse makerscollectief Noannaos (‘no-one-knows’) aan een korte film en liveshow. Noannaos streeft naar de fusie tussen kunst, progressieve electronica en hiphop. Voor het residentieproject nodigden de drie leden van het collectief, Ashley Morgan, Pippin en Susobrino, collega-muzikanten, dansers én de Brusselse fotografe Yaqine Hamzaoui uit om, aldus het trio: “samen bruggen te bouwen om iets heel moois te maken.” Wegens ziekte van een van de muzikanten ging de liveshow helaas niet door, er wordt gezocht naar een datum om die in te halen.

Speciaal voor het online platform van Beyond the Black Box hebben de makers in nauw overleg met de curatoren nieuwe werken ontwikkeld, gebaseerd op hun oorspronkelijke plannen en concepten. Deze werken kwamen voort uit hun artistiek onderzoek en bestaande concepten. De kunstenaars grepen de gelegenheid aan om hun plannen in een andere vorm uit te werken: ze creëerden een korte film of muziekvideo, organiseerden een online kookworkshop, deden een digitale rondleiding door hun expositie in België of streamden een live performance.

De digitale expositie bestond uit verschillende werken die het hele Beyond the Black Box-festival te bekijken waren. Zo maakte kunstenaarsduo buren de videoclip Computer Song, over onze relatie met de computer als vaste metgezel in ons werkende leven én in onze vrije tijd. Anyuta Wiazemsky Snauwaert en Kim Snauwaert gaven een durational video-performance vanuit hun slaapkamer en geluidsopnames van gesprekken aan de keukentafel over hun getrouwde leven. Ze trouwden in 2018 om te onderzoeken hoe ze samen een duurzame leefgemeenschap kunnen creëren en het instituut van het huwelijk een andere, feministische invulling kunnen geven.

Solidaire Praktijken is een reeks gesprekken die wordt opgenomen en achteraf als podcast wordt verspreid. Vier festivals (Theater aan Zee, Festival Cement, Konvooi en Beyond the Black Box) organiseren gesprekken waarin ze aandacht geven aan praktijken van kunstenaars en kunstwerkers die op zoek gaan naar alternatieve manieren van organisatie en samenwerking, aan de hand van vragen als: 'Hoe kunnen we de bestaande organisatiestructuren uitdagen en herdenken?’, ‘Hoe creëren we in tijden van schaarste organisatiemodellen waarbij solidariteit en duurzaamheid centraal staan?’, en ‘Hoe interageert de manier van organiseren met de zuiver artistieke inhoud?’

In de tentoonstelling Spectres from Beyond werd het publiek meegevoerd naar uiteenlopende werelden en perspectieven, door de installaties van kunstenaars uit Indonesië, Singapore, de Verenigde Staten, Nederland en Vlaanderen, de laatste drie met wortels in respectievelijk Iran, Turkije en Congo. Zo combineerde de Antwerpse kunstenaar Bie Michels een film over James Cameron, de missionaris die de baksteen introduceerde in Madagascar, met Piles of Bricks, een installatie van honderden rode bakstenen. 

Tijdens het Other Futures-festival stonden er vier Vlaamse muzikanten en theatermakers op voordracht van de Brakke Grond. Vica Pacheco presenteerde Aves de Paraiso, een stuk waarin animisme centraal staat. Ze trad op met hydraulofonische keramische sculpturen die ze zelf maakte, waarbij ze is geïnspireerd door Meso-Amerikaanse waterfluiten. 

Op zaterdag 6 november, een van de twee dagen van het Other Futures-festival, was het ook Museumnacht, waarvoor de Brakke Grond traditiegetrouw de deuren opent. Met een team van medewerkers stonden we iedereen die binnenkwam te woord en introduceerden we ons huis en de samenwerking met Other Futures. De combinatie met het Other Futures-festival bleek goed te werken: door het gevarieerde programma bleef de Museumnacht-bezoeker bovengemiddeld lang hangen in de Brakke Grond.

De audiovoorstelling Afscheid van een auto van theatermaker Adriaan Van Aken (Het Nieuwstedelijk) ging tijdens het festival in première. Van Aken liet zich inspireren door het boek De autonauten van de kosmosnelweg van Julio Cortázar en Carol Dunlop, die van Parijs naar Marseille reisden en op elke snelwegparking die ze tegenkwamen een stop maakten. Adriaan volgt dezelfde route en regels, met als doel om aan het eind zijn auto weg te doen en voortaan een autoloos bestaan te leven. Met behulp van gedetailleerde maquettes brengt hij het parallel universum van de snelweg tot leven. De podcast-versie kreeg jubelende recensies in onder andere de Volkskrant en NRC.

Theatermaker Annelies Van Hullebusch maakte een liefdevol getekend en geschreven zine over duivenmelkers en familietragedies: een soort thuistheater voor één persoon. Hoe dat in zijn werk gaat? Zo: Je opent de envelop, zet je in een comfortabele stoel met leeslamp, zorgt voor een leesbril in de buurt – indien nodig – en een goede hoofdtelefoon en verwent jezelf met een glas van je lievelingsdrank. Je hebt minstens 40 minuten tijd. Met het boek in je hand of op je schoot en de audio (die je met je computer of gsm opent) in je oren laat je je leiden door een stem die je meeneemt in het verhaal. 

Zuidpool creëerde in lockdowntijden een individuele, analoge luisterervaring, te beleven via een walkman en vier cassettes. Kates Tapes Away is gebaseerd op Wittgenstein’s Mistress van David Markson, een mijlpaal uit de 20ste-eeuwse Amerikaanse literatuur. Een apocalyptisch verhaal dat een cultstatus kreeg onder zowel literatuurminnaars als filosofen. Sofie Decleir vertolkt de rol van Kate, een vrouw die vermoedt dat ze de laatste mens op aarde is. Doelloos doet ze verslag aan de tapes in een cassetterecorder, over haar queeste om andere overlevenden te vinden. Maar haar geheugen en taal voeden gaandeweg wantrouwen. Hoe snel verdwijnt beschaving als er maar één perspectief is op de waarheid?

Het Vlaamse audiocollectief SCHIK maakt audioverhalen voor op locatie en thuis. In radiodocumentaires, podcasts, sounddesign en live performances zoekt SCHIK naar de grens tussen verhaal en ervaring, de grens tussen radio en theater. In april konden we het audiocollectief de ruimte bieden voor een zogenaamde Lenteschool en in augustus nog eens voor een Zomerschool. Een workshop van een week voor ongeveer dertig beginnende podcastmakers.

De Grote zaal werd ook dit jaar weer ingezet als opnamestudio voor een reeks Brainwash Talks van omroep HUMAN in samenwerking met deBuren en Brainwash Festival. Deze monologen van gerenommeerde denkers uit Vlaanderen en Nederland worden telkens op zondag uitgezonden op NPO2. In mei kwamen onder anderen Sachli Gholamalizad, Pieter Adriaens, Martha Claeys, Carolina Maciel de França en Wim Vandenbussche voor het voetlicht.

Nog net voor de lockdown waar Nederland in het najaar in belandde, kon het International Documentary Festival Amsterdam in een min of meer normale setting plaatsvinden. Uiteraard was het voor lang niet alle internationale gasten mogelijk om fysiek aan het festival deel te nemen, maar aan drukte ontbrak het niet in de Industry Hub. Voor het tweede jaar nu was de Brakke Grond de locatie waar alle gasten en deelnemers zich naartoe begeven om zich te registreren maar ook om elkaar te ontmoeten en deel te nemen aan de vele Industry-talks, masterclasses en consultancy’s.

In het kader van Beyond the Black Box organiseerden we niet enkel een online meeting voor cultuurprofessionals, er werden ook twee (online) kunstenaarsgesprekken gepland met telkens vier makers uit het programma in de reeks Solidaire Praktijken, een samenwerking met Festival Cement, Theater aan Zee en Konvooi (later gepubliceerd als podcasts op theaterkrant.nl). 

We faciliteerden de peer-to-peer meetings van het Mondriaan Fonds en Kunstenpunt, een uitwisselingstraject tussen Vlaamse en Nederlandse kunstenaars en curatoren. Er waren bezoeken aan verschillende Amsterdamse instellingen, en in de Brakke Grond vond een programma plaats over internationaal samenwerken.

Door het jaar heen werden regelmatig toonmomenten en/of meetings voor professionals georganiseerd in het kader van onze eigen programmatie. Voor een overzicht, klik op 'lees verder'.

Naar aanleiding van de Week van het Nederlands organiseerden we in de Brakke Grond een zogenaamd GrensGeluid-concert van poetryslamkunstenaar Lisette Ma Neza, met pianist Neil Akenzua. GrensGeluid is een project van Motel Mozaïque, Ancienne Belgique en de Brakke Grond, en daagt een Vlaamse en Nederlandse muzikant uit om een creatief proces aan te gaan. Voorafgaand aan het concert van Lisette en Neil vonden een gesprek en een korte tekstperformance plaats over het openbreken van taal door de ambassadeurs van de Week van het Nederlands Elfie Tromp en Jaouad Alloul. De Week van het Nederlands is een samenwerking van Vlaams-Nederlands Huis deBuren en de Taalunie. Samen met verschillende partners brengen ze de veelzijdigheid van het Nederlands onder de aandacht. 

In het kader van het Van Ostaijen-project van deBuren werd parallel in Antwerpen (Elckerlyc) en in de Brakke Grond in Amsterdam een live show georganiseerd. Spinvis, Saartje Van Camp, Fulco, Jaouad Alloul, Gustaaf Peek, Willy Organ, Sanneke van Hassel, Aafke Romeijn, Lucky Fonz III, Anke Verschueren, Iduna Paalman, Shamisa Debroey, Lisette Ma Neza, Maja-Ajmia Yde Zellama, Hannah van Binsbergen, Mira en Alex Deforce brachten hun eigen hedendaagse reacties op Bezette Stad, de bundel die tijdens deze coronacrisis werd omgevormd tot Besmette Stad, een multimediaal kunstwerk waaraan meer dan honderd kunstenaars meewerkten. Tom Van Bauwel wekte de oorspronkelijke gedichten uit Bezette Stad tot leven, zodat de Bezette en Besmette stad op één podium samenkwamen.

In onze samenwerking met de lage landen, tijdschrift en website van de Vlaams-Nederlandse culturele instelling Ons Erfdeel vzw, proberen we waar mogelijk afspraken te maken om makers die hun werk in de Brakke Grond presenteren, extra in beeld te brengen door middel van interviews of kunstenaarsportretten. De artikelen die wij publiceren onder de noemer Kroongetuigen, in het kader van ons jubileum, worden door de lage landen gepubliceerd. Op onze beurt publiceren wij dan weer artikelen die de lage landen al eerder over deze kunstenaars schreef. Ook wisselen we schrijvers uit en bespreken en produceren we artikelen over kunstenaars die we gezamenlijk willen publiceren. Een goed voorbeeld daarvan is het artikel dat Maarten Buser schreef over Chloë Delanghe voor onze serie Experten.