Danser, choreograaf en performer Jija Sohn werkt enkele weken in de Brakke Grond aan een kunstwerk dat voortvloeit uit haar bijbaan als zorgverlener voor de verlamde Elmer, en dat ze samen met hem creëert. “Ik zei hem: ‘ik kan je pijn niet wegnemen, maar we kunnen wel beweging brengen’.”
Door Lies Mensink
---
In 2018 zag ik Jjia’s solo Kyabajo tijdens Moving Futures. Ze lag daar in een groot met ijs gevuld Martiniglas en gebruikte haar eigen lijf als instrument. Ze sloeg op haar buik tot die rood zag - alles met een verleidelijke glimlach. Jija: “Wauw, dat is lang geleden… Dat was een tijd dat ik geloofde dat lijden me goed deed voelen. Ik werkte keihard en dwong mezelf iedere dag naar de studio te gaan - ik strafte mezelf. Nu werk ik heel anders.” Inmiddels liggen zorg en welzijn ten grondslag aan Jija’s werk. In de Brakke Grond werkt ze aan Body Talking [werktitel] een kunstwerk dat voortvloeit uit haar bijbaan als zorgverlener voor de verlamde Elmer en dat ze samen met hem creëert.
Wie is Jija?
Het was voor Jija nooit een keuze om de kunsten in te gaan - het overkwam haar. De van oorsprong Japanse Jija Sohn woonde en werkte drie jaar in de Verenigde Staten waar ze Japanse taallessen gaf. Jija “Ik voelde dat ik daar niet gelukkig werd, en toch ging ik door. Mijn hart lag bij dansen, en ik wilde mijn hart volgen en dansen het centrum van mijn leven laten zijn.” Jija gooide het roer om, ze vertrok naar Amsterdam en studeerde daar in 2015 af als choreografe aan SNDO.
Hoe zou je je artistieke werk beschrijven?
“Mijn kunst is een vertaling van mijn leven, mijn leven vormt de inspiratiebron voor mijn werk, en mijn werk leert me vaak weer iets in mijn leven. Ik houd me bezig met het begrijpen van de wederkerige relatie tussen geven en nemen. Ik probeer te zoeken naar het moment waarop ik tegelijkertijd kan geven en ontvangen, daar waar ik me verbonden voel, en niets verwacht. Dat is zo’n open ruimte, zo’n creatief veld. Waarin ik mezelf zonder de validatie van anderen kan waarderen.”
“Samen met Aleksandra Lemm, Elmer Kouwenberg, Lorenzo Bacchin en Nica Roses maak ik een videowerk over de relatie tussen zorggevers en zorgnemers, volgend jaar zal dit in een meer performatief werk uitmonden. Als danser was ik al langer gefascineerd door collega’s die ook zorgverleners waren: zij maakten zulke sprongen in hun luistervaardigheid, de communicatie met hen was zo vloeiend. Toen vroeg een vriend me of ik zelf een bijbaan als zorgverlener zou willen hebben. Sindsdien zorg ik voor Elmer, een man die sinds een ongeluk verlamd is.”
“Tijdens het werk als zorgverlener kwam ik onmiddellijk mijn eigen zwaktes tegen. Ik kreeg ongelooflijke rugpijn, iets waar ik eerder nooit last van had. Na zes maanden kwam ik erachter dat stress de oorzaak was. Ik wilde zo graag vriendelijk tegen Elmer zijn, ik legde enorm veel druk op mezelf om me te vormen naar zijn wensen. Wanneer ik zijn instructies niet begreep, raakte ik enorm gestresst. Ik voelde me slecht in het begin, want ik kon niets aan zijn pijn doen. Toen dacht ik: hoe kan ik mijn aandacht verschuiven van wat niet kan, naar wat ik wel kan doen. Dat werd een creatieve kracht. Ik sprak met een vriendin uit het team, Aleksandra, die ook danser is, en stelde voor: ‘wat als we bewegingsonderzoek gaan doen in zijn woonkamer?’"
“Toen had ik dat nog nooit bedacht dat dit een film of voorstelling zou kunnen worden. Elmer heeft al vaker aangegeven dat hij behoefte heeft aan een fysiotherapeut om de enorme pijn en stijfheid die hij dagelijks ervaart te verminderen, maar omdat hij een uitkering krijgt, kan hij dit niet betalen. Aleksandra en ik hebben als dansers en choreografen ervaring met hoe we ons tot het lichaam verhouden. Ik zei hem: ‘ik kan je pijn niet wegnemen, maar we kunnen wel beweging brengen’. Hij vond het altijd prettig als we zijn lichaam stretchen en was benieuwd.”
“We deden een sessie met z’n drieën en dat maakte hem erg gelukkig. Hij begrijpt de pijn in zijn lichaam niet, het lichaam zegt iets, maar het is niet verbonden met zijn hersenen. Wij zijn nieuwe manieren van communicatie gaan onderzoeken, zodat hij ons kan leiden via kleine bewegingen met zijn nek, met z’n stem. We creëren een open en speelse ruimte, waarin we ons verbonden voelden, voorstellen kunnen doen, dan weer leiden, dan volgen. In eerste instantie was het een manier om Elmer’s pijn te verlichten, en een andere relatie met elkaar aan te gaan. Later ontstond het idee om er een kunstproject van te maken, niet alleen een project voor Elmer, maar ook voor onze eigen artistieke en persoonlijke groei: een gedeelde ervaring van care. Een open ruimte waarin we geven en nemen.”
Net als de bewegingen in de sessies vloeit Jija’s werk organisch voort, het is een wederkerig geven en nemen. Samen met Elmer en de andere zorgverleners vond ze beweging om zijn pijn te verlichten en die deed ook haar eigen pijn verdwijnen: “Ik heb sindsdien geen rugpijn meer.”
Op 2 oktober 2021 wordt de film voor het eerst vertoond in de context van virtual residency tijdens Dansdagen Maastricht. Dit is een project van de Nederlandse Dansdagen, Jija’s bijdrage is in samenwerking met PLAN Talentontwikkeling Brabant en DansBrabant.
Met haar project Lands of Concert, een voorstelling/workshop met als startpunt het lichaam, was Jija eerder te zien op Batard Festival en in Kunstencentrum Vooruit. De voorstelling is nog te zien op 15 en 16 oktober in DeSingel, 23 en 24 november in Veem House for Performance (i.s.m. de Brakke Grond) en 15 en 16 december 2021 in het Kaaitheater.
