In een sober ingerichte Tuinzaal, rechtsachter in een hoekje, zit Dounia Mahammed, in lila gehuld, capuchon op, opgekruld, comfortabel. Bedachtzaam en weloverwogen kiest hen diens woorden. Deze bijzondere performer en schrijver zal hoofdgast zijn van Shakespeare is Dead, hét festival voor de nieuwe theatertekst. Hen spreekt hier de Staat van de Theatertekst uit, en toont een performance. Op dit moment is Dounia in residentie bij de Brakke Grond om te werken aan de tekst van deze performance, Beurette* en peau de pêche¹.

Beurette* en peau de pêche is een landschap van sporen, herinneringen, gedachten, die samen een ritmisch gedicht vormen. Een atypisch lied over doorstreept worden en jezelf doorstrepen, over wissen wat was en wassen wat is, over het verdringen van opdringerige gedachten, giftige dingen, over littekens, wonden en bacteriën die we meedragen. Vanuit een zachte omgeving brengt Dounia een intieme, speelse, kleurrijke, relaxed performance.

Content warning: in dit interview komen enkele gevoelige onderwerpen aan bod, waaronder discriminatie, ziekte en psychische uitdagingen zoals trauma en zelfpijniging.

—————

Dounia, je bent nu een week in residentie in de Brakke Grond om te werken aan Beurette* en peau de pêche, de performance die je zal opvoeren tijdens Shakespeare is Dead. Hoe gaat het?

“Ik ben vorige week vrijdag in de Brakke Grond aangekomen. Toen kon ik eerst een weekend lang landen, dat was heel fijn, heel attent ook. Ik heb prachtige dingen gezien op het RIGHTABOUTNOW Festival, die me erg inspireerden. Zondag heb ik een lezing gegeven in Theater Bellevue, een intieme lezing, van fragmenten die er tot nu toe zijn van Beurette* en peau de pêche. Nadien was er een gesprek met het publiek over de tekst. Het feit dat ik de fragmenten voor mensen heb voorgelezen maakt een heel concreet luikje open in mijn hoofd. Het was een prettig gesprek, ik werd erdoor gesterkt. Ik kan me best onzeker voelen. Het was goed om te delen, dat gaf me zin om het weer verder uit te werken. Ook gaf het me een soort vertrouwen – aha, als ik mijn intuïtie volg, dan kan ik blijkbaar bij mensen iets activeren.”

“Daarna ben ik in de Tuinzaal getrokken. Ik ben hier vaker in residentie geweest (en ik heb hier verschillende voorstellingen gebracht), dat was tot nu toe altijd aangenaam. Dit is zeker niet altijd en overal vanzelfsprekend. Als je je veel beweegt binnen institutionele contexten, zeker als persoon die niet het dominante perspectief vertegenwoordigt, kan het soms echt manoeuvreren of zoeken zijn. Het zit hem in kleine dingen – de vraag naar toegankelijkheidsnoden bijvoorbeeld, dat maakt echt een verschil.”

Zou je ons kunnen meenemen in het onderwerp van Beurette* en peau de pêche?

“Als ik het op een theoretische manier zou benaderen, gaat het voor mij over geïnternaliseerde blikken van de buitenwereld. Binnen mijn ervaring zijn dat racistische, klassistische, validistische, seksistische blikken, die me doorheen mijn leven hebben omringd. Wat doet het met iemand om geconfronteerd te worden met die blikken? Wat betekent het als je bepaalde blikken bent gaan internaliseren, zeker als het blikken zijn die je doorstrepen, die delen van je willen wissen? Het gaat voor mij ook over intergenerationeel trauma, posttraumatische stress, herinneringen die je hebt aan bepaalde stemmen en blikken, die deel worden van jouw verhaal. Het is een persoonlijke vertelling, vanuit mijn eigen ervaring, zonder dat het een getuigenis is.”

ik wis wis wis wis wis wat ik was was was was

“De taal die ik hier gebruik om het werk te omschrijven, academische taal, is absoluut niet de taal die ik in de voorstelling hanteer. Ik benoem dingen niet expliciet. De taal die wel aan bod komt is het doorstrepen, het wissen, in een ritmische, poëtische tekst. Ik heb het gevoel dat ik taal openvouw, en nog eens, en nog eens, om te zien welke laag er nog meer onder kan zitten, in een zoektocht zo dicht mogelijk bij iets te komen. Door dat zoeken krijgt de taal lucht voor mij, wat het mogelijk maakt deze inhoud te brengen voor een publiek. Het zorgt er ook voor dat ik bepaalde ervaringen terug kan claimen. Weer van mezelf kan maken. Ik maak die herinneringen tot iets dat ik wil delen, iets dat ik bij momenten ook echt mooi vind, waar ik een proces mee heb afgelegd. Op een bepaalde manier werkt zo’n schrijfproces helend – de gedachte of de herinnering heeft een nieuw laagje gekregen.”

Welke rol speelt taal normaal gezien in jouw praktijk?

“Er zijn verschillende manieren waarop taal aanwezig is in mijn leven, en dus ook in mijn werk. Mijn oorspronkelijke begin met taal, met het schrijven, had te maken met het filteren van indrukken en gevoelens. Een manier van verwerken. Dat is ook waarom ik voor performance blijf schrijven, er ligt een enorme kracht en heel noodzakelijk eigenaarschap in het talig uitdrukken van jezelf. Dit is in mijn leven zeer belangrijk geweest als het gaat over onrecht en over grenzen afbakenen. Ergens denk ik dat schrijven een tussenstap is voor mij om te zoeken naar hoe ik die dingen wél kan zeggen, hoe ik wél nee kan zeggen, hoe ik kan zeggen wat ik denk, want dat was mij op een bepaalde manier afgeleerd.”

als alles uitzichtloos is, denk aan het landschap

“Tegelijk is er een schrijven dat ik wil benoemen, dat vaak niet wordt benoemd in deze context. Een taal die mijn creatief schrijven erg heeft beïnvloed, maar ook heeft overschaduwd. Een taal die noodzakelijk was voor mij en mijn familie om te overleven binnen dit systeem: het schrijven naar instituten, in administratieve contexten, contexten van uitsluiting. In die taal is de menselijkheid zo ver weg. Ik voel dat dit veel energie van me heeft afgenomen. Het lukt nu weer om ruimte te maken voor het intieme schijven, dat ondertussen wel sporen is gaan bevatten van activisme. Het klínkt niet activistisch, wat ik schrijf, maar ik ben wel gaan onderzoeken hoe ook deze institutionele dwalingen, die onlosmakelijk verbonden zijn met mijn verhalen en ervaringen, in zo’n manier van vertellen kunnen bestaan. Kortom - taal heeft vele vormen in mijn leven.”

“Vormen van taal die bijvoorbeeld ook in de voorstelling terug zullen komen zijn gebarentaal, beeldende taal en muziek. Het gaat een heel rijk geheel worden, en ik kijk heel erg uit naar de uitwisseling met andere kunstenaars.”

Zou je meer kunnen vertellen over de vorm waarin je Beurette* en peau de pêche zal gaan brengen?

“Op dit moment is het vertrekpunt de huid. Ik kijk naar welke sporen en tekens zijn achtergebleven in de huid, en wat die vertellen over het onderhuidse. Dit is gekoppeld aan verschillende levenservaringen, waaronder zelfpijniging. Het is een onderzoek naar hoe iemand daar terechtkomt - voor mij nog steeds onbevattelijk. Het doorstreept worden, en uiteindelijk jezelf gaan doorstrepen.”

“Nog een ervaring met betrekking tot de huid die belangrijk was, is dat ik een huidaandoening had. Ik vond de toestand waarin ik was ook weer zó metaforisch voor hoe alles aan het lopen was. Er was allemaal vergif binnengekomen, en dat moest eruit. Overal had ik open plekjes. Ook het feit dat ik mezelf helemaal moest inwikkelen als ik ging slapen, omdat alles aan me bleef kleven, was een supergrote metafoor. Álles blijft te veel aan mij kleven, dus moet ik me inwikkelen in een beschermlaagje.”

ik vergat te vergeten wat ik voor altijd bleef weten

“De schuldige bleek een bacterie waar ik niet meer tegen kon, die veroorzaakte allerlei ontstekingen. Visueel ben ik die bacterie gaan opzoeken – hoe ziet ‘ie eruit? Ik was heel verrast: als je foto’s ziet van die bacterie, ingezoomd onder een microscoop, zie je allemaal heel kleurrijke, hele mooie dingen. Dit is het vertrekpunt voor de scenografie, een landschap van bacteriën. Alsof ik zelf ronddwaal over mijn eigen huid.”

Daarnaast zal het een relaxed performance worden. Wat houdt dit voor jou in?

“Het is een zoektocht naar hoe dit werk zo toegankelijk mogelijk kan worden voor verschillende mensen met verschillende noden, die soms ook tegenstrijdig zijn. Daarbij hoort dat het een flexibele en beweeglijke plek is, waar niet de starre formule geldt die we in theaters vaak toepassen: iedereen zit stil op een stoel en blijft zitten. De ruimtes waarin we spelen zullen letterlijk en figuurlijk opener zijn. Ruimtes waarin we vrij bewegen en het publiek geluid mag maken, waar de lichten aan zijn, zodat mensen naar buiten kunnen, waar de deur op een kiertje staat. Aankondiging en communicatie zijn wat toegankelijkheid betreft ook belangrijk – is de zaal voor iedereen te betreden, zo ja, hoe, wat houdt de voorstelling in, zijn er trigger- of content warnings nodig, enzovoort.

verontwarring is een oefening van elke dag

“Er is binnen het maakproces van Beurette* en peau de pêche ook een traject opgezet waarin zorg heel belangrijk is: ik heb iemand gevraagd die aanwezig is rondom het thema zorgzaamheid binnen ons team, een vertrouwenspersoon. We gaan zoeken naar een formule om de drempel zo laag mogelijk te maken om deze vertrouwenspersoon aan te spreken, zodat het iets vanzelfsprekends wordt. We zorgen dat er momenten zijn dat er wordt ingecheckt met het hele team – is er iets dat een bron is van onrust of stress? We willen normaliseren dat er spanningen kunnen zijn in een team, dat er soms lastige dingen benoemd moeten worden en dat we ieder van voldoende steun voorzien. Ik ben superblij met het team. Het is rijk aan ervaringen, verschillende mensen zullen bepaalde gevoeligheden en thema’s uit het werk mogelijk herkennen, en ze ook hebben beleefd. Het  zoeken naar toegankelijkheid en zorgzaamheid, zowel in het maakproces als in het delen van het werk is voor mij daarom extra belangrijk.”

Naast Beurette* en peau de pêche ga je ook de Staat van de Theatertekst brengen, als hoofdgast van Shakespeare is Dead. Spannend?

“Ja, dat is weer een ander soort schrijven... Het grote verschil met mijn eigen werk, is dat mijn werk heel intuïtief ontstaat, en nu is het een vraag van buitenaf. Mijn directe reactie is ‘waarom ik?’ Ik ben niet iemand die zo stellig is. Maar ik heb besloten dat ik dit juist wil omarmen. Het is ook grappig, omdat het zo atypisch is. Dus nu denk ik dat de Staat van de Theatertekst eerder een reeks vragen is dan een reeks stellingen. Misschien is het een gedicht, of iets anders. Het is een heel nieuwe zone van denken voor mij. Heel spannend, en ik kijk ernaar uit!”

—————

¹Over de titel Beurette* en peau de pêche

*Dounia kiest ervoor zich de term Beurette, die een zowel racistische als seksistische lading heeft, eigen te maken. Beur, of alternatief rebeu, is een informele term, die soms als pejoratief wordt beschouwd, in het Frans om in Europa geboren mensen aan te duiden wier ouders of grootouders immigranten uit de Maghreb zijn. De equivalente term voor een vrouwelijke beur is een beurette. De term beurette wordt echter veroordeeld en bekritiseerd door verschillende antiracistische organisaties vanwege de xenofobe en vernederende connotatie die dit woord in de loop der decennia heeft gekregen (in het bijzonder vanwege de fetisjering van Noord-Afrikaanse vrouwen in Frankrijk en een belediging die voortkomt uit het kolonialisme. Jarenlang was de rassencategorie beurette in Frankrijk het populairst op pornosites.)

**Peau de pêche verwijst naar een trainingsbroek die een tijdje populair was bij Noord-Afrikaanse jongens.