Prelude positioneert zich bewust buiten de klassieke formats van tentoonstelling of performanceavond. Wat wilde je hiermee openbreken of bevragen? En hoe ontstond het idee voor dit project in de eerste plaats?

Prelude is gericht op uitwisseling: tussen kunstenaars die normaliter solo werken, tussen performers en publiek, tussen kunstvormen en bij de Brakke Grond ligt de nadruk op uitwisseling tussen het Nederlandse en Vlaamse veld. Ik ben niet zozeer bezig met iets openbreken of bevragen, maar meer met kijken naar wat de kwaliteiten zijn van deze klassieke formats en wat er gebeurt wanneer je ze combineert. 

Het idee ontstond vanuit mijn fascinatie met de combinatie van live en geprojecteerde beelden, of fysieke en ‘gemedieerde’ aanwezigheid. Ik ben geïnteresseerd in de vormen waarin performance kan bestaan, live en op beeld, en hoe dat zich verhoudt tot bewegend beeld als artistiek medium. Een vroege inspiratie hiervoor was een performance die ik zag van Joan Jonas bij Tate Modern in 2017, waarin zij een werk uit 1976 live heropvoerde naast de projectie van de originele video. Zo ontstond een nieuw perspectief op hetzelfde werk en dezelfde persoon. 

Dit probeer ik met Prelude ook te doen: ik nodig oudere generaties kunstenaars uit om opnieuw naar vroeg werk te kijken in dialoog met jongere kunstenaars. We benadrukken dat kunstenaars niet geïsoleerd werken maar elkaar inspireren. Wat betekent dit historische werk in het nu? Dat is een belangrijk uitgangspunt van deze editie, met vroege werken van Lydia Schouten en Hugo Roelandt enerzijds, en bijdragen van Astrit Ismaili en de in Brussel gevestigde Amina Szecsödy anderzijds.

Het theater biedt technische mogelijkheden, maar vooral focus: het publiek komt samen om binnen een afgebakende tijd een kunstwerk te ervaren. Dat maakt het interessant voor tijdgebonden kunstwerken die anders in een tentoonstellingscontext getoond worden. Tijdens de vorige editie nodigden ik twee gerenommeerde kunstenaars uit om hun videowerk naar het podium te halen. Door een groot projectiescherm dicht bij het publiek op te hangen en de kunstenaars de voice-over en soundtrack van hun films deels live te laten uitvoeren, was het alsof je als toeschouwer in het beeld zat. 

Deze editie haalt juist inspiratie uit de fragmentarische ervaring van een tentoonstelling met tijdgebonden werk en hoe je daar als bezoeker tussen bijvoorbeeld video’s of geluidswerken beweegt, vaak niet alles van begin tot eind ziet, maar wel een geheel ervaart. Zo wordt ook deze Prelude-avond opgebouwd: geregisseerd als een tentoonstelling in beweging. Rondom het publiek verschijnen fragmenten van werken en performances die op momenten live geactiveerd worden. Met dit format wil ik een ander perspectief bieden op het werk van de kunstenaars, vanuit het idee van ‘relatie’ en wat er ontstaat door de combinatie van hun werken.

Deze editie draagt de titel One by One. Hoe verhoudt dat titelmotief zich tot de manier waarop je performances, video en publiek wil laten samenwerken?

De titel komt van het werk ‘an audience must be won over one by one’ van Sands Murray-Wassink. Het inspireerde me omdat ik met Prelude vraag wat de rol van het publiek is. Deze editie gaat verder door het handelingsvermogen en bewegingsvrijheid van toeschouwers onderdeel te maken van de avond. Dit is een thema dat in alle kunstwerken terugkomt, bijvoorbeeld door sociale en structurele grenzen te bevragen. Zo onderzoekt Amina Szecsödy historische ideeën over het vrouwelijke lichaam en de stem als bronnen van verstoring van macht, Lydia Schouten kijkt met een feministische blik naar haar positie als kunstenaar en Astrit Ismaili verkent het transformatieve potentieel van lichaam en ruimte.

Je combineert in deze editie performance, video, geluid en tekst. Wanneer werkt zo’n hybride presentatie volgens jou echt, en wat maakt een werk “geschikt” voor deze context?

Ik zoek altijd naar een zekere abstractie en biedt ruimte voor het publiek om zelf verbanden te leggen. Hoe het samenkomt is een experiment. Vaak blijkt het interessanter om een fragment te tonen in plaats van het volledige werk. Deze editie laat performance als video én live zien. Ik beschouw beide als performance, uitgevoerd voor een camera of voor een publiek, en beide resulterend in bewegend beeld.

Je werkt met makers uit uiteenlopende disciplines en artistieke tradities. Hoe beïnvloeden die verschillende talen elkaar binnen het geheel van Prelude? 

Als curator geloof ik dat de scherpe, gelaagde visies uit de beeldende kunst – over thema’s als macht, vervreemding of technologie – veel kunnen toevoegen aan een podiumkunsten-context. Tegelijkertijd zijn de visuele en technische middelen van de theatercontext waardevol voor de kunstenaars. Hier kunnen zij hun visie overtuigend overbrengen, mede dankzij de technische expertise van de Brakke Grond. 

Bij het ontwikkelen van het Prelude-format haalde ik inspiratie uit samenwerkingen waarin verschillende kunstvormen elkaar versterken.  Zo interviewde ik bijvoorbeeld de Vlaamse componist en performancekunstenaar Billy Bultheel en de Britse videokunstenaar James Richards over hun samenwerking. Zij vermengden historische werken van andere kunstenaars met nieuwe video- en muziekcomposities van henzelf, waardoor een vervreemdende ervaring van ruimte en tijd ontstond.

Waarom was de Brakke Grond voor jou de juiste plek voor deze editie? Wat kan een plek als deze, die zich tussen disciplines en geografische contexten beweegt, betekenen voor een project als Prelude?

De Brakke Grond heeft een rijke traditie van experimentele performance programmering en belichaamt eenzelfde geest van uitwisseling die ik met Prelude nastreef: tussen disciplines, publieken en met het Vlaamse veld, waar veel gebeurt op het gebied van performance en bewegend beeld. Bovendien is het een plek waar bezoekers zich welkom voelen, met de foyer en het café, je wil er gewoon graag tijd doorbrengen! Die nadruk op gastvrijheid zorgt voor toegankelijkheid van het project voor verschillende bezoekersgroepen. Ik probeer zo met Prelude ook bij te dragen aan het afbreken van de barrière die sommigen voelen bij performance omdat ze denken het niet te begrijpen.

Je nam voor deze editie ook expliciet het werk van Hugo Roelandt mee. Wat spreekt je aan in zijn praktijk, en waarom vond je het belangrijk om juist nu zijn werk te heractiveren?

Hugo Roelandt heeft in België eenzelfde pioniersrol gehad als Lydia Schouten in Nederland. Nadat ik zijn recente overzichtstentoonstelling bij M HKA zag, raakte ik overtuigd van het belang om zijn werk in Amsterdam te tonen. De vragen die hij stelde zijn nog steeds actueel, en dankzij M HKA’s inspanningen om zijn archief toegankelijk te maken, kan het Amsterdamse publiek ermee in aanraking komen.

Roelandt speelde met aanwezigheid en afwezigheid: hij liet zichzelf verdwijnen, gaf de controle over aan machines of het publiek. Hoe leeft dat idee voort in One by One?

Hugo Roelandt probeerde de nadruk op de fysieke aanwezigheid van de kunstenaar zelf te herzien. In de jaren 1980 introduceerde hij ‘post-performance’ als een systeemgerichte benadering van het medium, los van het lichaam van de kunstenaar. Zo verving hij performers door machines als antwoordapparaten die hij met elkaar liet spreken of hijskranen die hij liet dansen. Amina, Astrit en Lydia werken allemaal met de relatie tussen technologie en lichaam en richten zich, net als Hugo Roelandt, op het oprekken van de mogelijkheden van hun medium.

Zijn manier van werken — grensvervagend in medium en boodschap — lijkt sterk te resoneren met het bredere programma van deze editie. Zie je zijn invloed terug bij de andere kunstenaars?

Een goed voorbeeld van Roelandts manier van werken is Als u precies doet wat wij zeggen (of niet zo precies) dan maakt u zelf het stuk, waarvan ik fotografische documentatie toon tijdens One by One. In deze performance hingen muzikanten samen met hun muziekinstrumenten aan het plafond van de Beursschouwburg. Er werden spotlights op hen gericht en het publiek kreeg een instructie om de lichtstralen te blokkeren, zodat de muzikanten alleen dan het stuk zouden spelen. Zo ontstond een spel van licht en schaduw, van controle en overgave, waarin de fysieke aanwezigheid en handelingen van het publiek bepaalden of het werk kon bestaan.

Iets van die geest keert terug in One by One. Amina Szecsödy laat een gezamenlijke soundscape ontstaan van gezongen tonen van toeschouwers die ze opneemt met kleine microfoons in haar vingertoppen. Het werk is geïnspireerd op het verhaal een vrouw die dacht zeven telefoons in haar lichaam te dragen: een beeld dat doet denken aan Roelandts performance met antwoordapparaten. Ook Astrit Ismaili onderzoekt die grens tussen lichaam, technologie en publiek. Diens draagbare muziekinstrumenten bestaan uit lange draden die elektronische klanken produceren wanneer eraan getrokken wordt. Zo ontstaat een web van draden waarin geluid tastbaar wordt en waarmee bepaald wordt hoe performers en publiek zich door de ruimte bewegen.

Wat hoop je dat het publiek ervaart tijdens deze avond?

Wat ze ervaren laat ik graag open. Ik hoop vooral dat ze er zijn om het mee te maken.

En als Prelude een opmaat is: wat is dan de volgende beweging? Waar droom je van in een mogelijke volgende editie?

Tot nu toe neem ik alle creatieve taken zelf op me, van de selectie van de kunstwerken tot licht en podiumontwerp. Niet per se mijn achtergrond, maar het levert iets op wat heel eigen is. In de toekomst hoop ik samen te kunnen werken om nog ambitieuzere producties te realiseren die vaker dan eenmalig gepresenteerd kunnen worden en het liefst ook in België! Niet volgens de ‘same show, different town’ conventie van een tourend gezelschap, maar altijd in dialoog met de ruimte en context. Ook hoop ik kunstenaars meer tijd en ruimte te geven om hun onderlinge dialoog te verdiepen.