Buitenshuis 
29 okt 2021

In gesprek met Marijke De Roover

Over barbie en haar vriendin Skipper, IMPAKT Festival, opera en karaoke

De Brakke Grond ondersteunt en presenteert Marijke De Roover in verschillende projecten. Ze sprak curator en kunsthistoricus Manique Hendricks over haar plannen voor IMPAKT festival, het gebruik van Ted Talks als kunstvorm en de representatie van lesbische relaties in populaire films en media.

Liefde in Hollywoodfilms, videoclips en popmuziek is buitengewoon heteronormatief te noemen, hoe stel jij dit aan de kaak in je werk? En waarom is dit voor jou belangrijk?

"Ik was op een gegeven moment super gefrustreerd vanwege het gebrek aan representatie van queer relaties, met name van lesbische relaties. Queer relaties in film, vaak historische kostuumdrama’s, hebben bijna altijd tussenkomst van een man. Vaak beginnen liefdesrelaties in dit soort films als heterokoppels, of gaat het over onbeantwoorde liefde, zelden gaat het over gezonde lesbische relatie. Meestal is er ook sprake van zelfmoord, moord of een andere tragische gebeurtenis. Verder is ook de representatie van seks en seksualiteit ofwel erg beïnvloed door de male gaze, of gewoon X-rated met enkel een brave kus en het strelen van de binnenkant van de elleboog, haha. Ik kwam erachter dat mijn (brave) idee over liefde en seksualiteit hierdoor vormgegeven is, en dat dit een grote invloed heeft op hoe ik mijn eigen verlangenen queer identiteit ervaar. Toen ik meer heteronormatieve romantische komedies ging kijken, die draaien om heteroseksuele verlangens en relaties, kwam ik erachter dat liefde daarin heel anders is vormgegeven, erg vaak met een happy of open ending en minder drama.

Ik ben geboren in 1990 en opgegroeid in een klein dorp waar ik geen herkenning kon vinden in andere queer of lesbische mensen. Zeker als je jong bent verlang je sterk naar herkenning en voorbeelden. Dingen als geïnternaliseerde homofobie zijn vaak terug te leiden naar wat je door media voorgeschoteld krijgt. In dat geval is gebrek aan representatie schadelijk, het draagt niet bij aan het normaliseren van verschillende soorten seksualiteit. Ik vind het boeiend om met die thema’s te werken. De afgelopen jaren is er gelukkig wel meer representatie van lesbische en queer relaties in film en media."

In eerste instantie wil ik dat mensen kunnen lachen en zichzelf even vergeten. Ik probeer altijd iets van spektakel te creëren.

Marijke De Roover

Identiteit en de constructie en deconstructie van verschillende identiteiten komt voor mij heel sterk terug in je werk, hoe zie jij dat zelf?

"Doordat ik als queer tiener opgroeide in de jaren negentig, zonder representatie in mijn directe omgeving, ging ik heel hard leven op internetplatformen. Eerst Myspace, later Tumblr en nu andere social media. Dat was logisch voor mij. Door een specifieke rol of identiteit aan te nemen, online of offline, kan ik beter over persoonlijke topics praten. Veel van mijn werk werd ontwikkeld door communicatie met mensen die ik van online ken.

Wat ik interessant vind aan mijn generatie is de opkomst van selfies. Dit gaat echt over jezelf tentoonstellen en dat openbaar maken. Ik denk dat het steeds interessanter is om je af te vragen wat realiteit is, en wat fictie. Dit is ook heel belangrijk in mijn werk, en voor de personages die ik creëer online, die zijn er om verwarring te veroorzaken. Ik wil me niet al te kwetsbaar opstellen en mensen toegang tot mijn volledige waarheid geven. Er moet een mysterieus element zijn en tegenstellingen, zodat mensen niet meer goed weten wat fictie of realiteit in mijn identiteit is."

 

In mijn ogen is ‘camp’ vaak een ultieme vorm van kritiek, zoals ‘drag’ ideeën over gender en schoonheidsidealen bekritiseert door deze vaak uit te vergroten door middel van visuele overdaad.

"Al mijn werk is gebaseerd op gigantische overdrijving. Een voorbeeld is de roze prinsessenjurk die ik draag in mijn performance Live, Laugh, Limerence die mij toelaat een onderdeel te worden van een door Hollywood en Disney geromantiseerde realiteit waarin identiteiten die afwijken van heteronormatieve en patriarchale structuren normaal geen plaats hebben. Ik speel graag met tegenstellingen, door bijvoorbeeld het idee van Disney en opera te mengen. De meeste films en performances zijn mega overgeacteerd, voor mij is dit de enige manier om op niet al te serieuze manier over grote thema’s te spreken. Ik zou mijn werk eerder omschrijven als een soort van ‘pop art’. Ik wil niet enkel spreken tot de zogenaamde kunstelite, mijn werk is bedoeld om alle mensen aan het denken te zetten en ze tevens een esthetische ervaring te geven. Zonder dat mensen zich uitgesloten voelen, toegankelijkheid vind ik zeer belangrijk." 

 

Wat wil je je publiek meegeven?

"In eerste instantie wil ik dat mensen kunnen lachen en zichzelf even vergeten. Ik probeer altijd iets van spektakel te creëren, met muziek en cabaretachtige performances. Het voornaamste, wat mij het meeste deugd doet, zijn mensen die nadien naar mij toe komen en zichzelf vragen hebben gesteld over hun eigen relaties, of hoe ze tegenover moederschap of psychische aandoeningen staan."

Marijke De Roover, Heterosexuality is a cult, 2020
Marijke De Roover, Heterosexuality is a cult, 2020

Ook online heersen heteronormativiteit en patriarchale machtsverhoudingen uit de fysieke wereld. Hoe zie jij dit in relatie tot je serie memes Niche content for frustrated queers?

"Ik weet nog wel dat we allemaal HTML-codes aan het schrijven waren voor onze eigen Myspacepagina’s, en er toen nog super veel mogelijk was, vooral het rechtstreekse contact met mensen. Nu wordt alles gestuurd: de reclames die je kijkt, de informatie die wordt opgeslagen. Je kan er in zekere zin mee spelen.. Zodra ik een andere online identiteit aanneem wordt alles anders, ook de reclame en junkmail die ik ontvang. Ik denk dat het democratische op het internet niet meer bestaat, het is zo’n opeenhoping van reproducties van beelden dat het creatieve eigenlijk wegvalt. Je verzuipt in content. Niche content for frustrated queers bestaat uit memes en daarmee is het eigenlijk hetzelfde: je kunt in zekere mate een beetje inzicht in een bepaalde cultuur krijgen door de bijbehorende taal te gebruiken.

Ik gebruik memes ook om mensen naar mijn performances te trekken. Het zijn hele directe beelden die mij de mogelijkheid geven om vraagstukken en ideeën te poneren die in een oogopslag kunnen worden gevat.

Als kunstenaar schets en schilder ik niet. Ik maak performances en dat is een heel lang proces. Memes zijn voor mij een manier om mezelf artistiek bezig te houden als ik ergens moet wachten, omdat ik zoveel onderweg ben. Veel mensen contacteren mij over de memes, dat ze zich gezien en niet alleen voelen. De humor die er vaak in zit werkt niet alleen voor mijzelf relativerend maar ook voor anderen."

Marijke De Roover, The eggcelent adventures of Marijke De Roover.
Marijke De Roover, The eggcelent adventures of Marijke De Roover.

The Eggcellent Adventures draait om een heel persoonlijk verhaal, wat heeft je ertoe doen kiezen om dit met een groot publiek te delen?

"Daar ging een jarenlang proces aan vooraf dat dan in 2018 in enkele dagen kristalliseerde. Ik studeerde af van de middelbare school (kunstonderwijs) met een performance waarbij ik een baarmoedersculptuur had gemaakt waaruit ik dan half naakt op een heel pathetische rituele manier uitgekropen kwam. Een soort van ode aan mijn moeder die overleed toen ik nog heel jong was. Mijn docenten zeiden dat ik super veel potentieel had, maar dat ik nooit meer zulke persoonlijke verhalen mocht aansnijden omdat het op die manier nooit mensen universeel kon aanspreken. Dat geloofde ik vanaf toen.

In 2017 startte ik een residentie bij het HISK in Gent. In een workshop met Nedko Solakv waarbij iedereen voor een dag werk van een andere kunstenaar zou maken, moest ik mij inleven in een kunstenaar die werkte rond familie en archiefmateriaal. Ik heb toen na jaren het dagboek waarin mijn grootmoeder brieven schreef naar mijn overleden moeder opgezocht en hiermee gewerkt. Mijn grootouders waren een aantal jaren daarvoor vermoord en ik vond het interessant om te kijken hoe ik mijn emoties en een meer absurde manier van storytelling kon verenigen. Dit werd niet echt een werk, maar was een waardevolle oefening die mijn blokkade deed verdwijnen. De week hierop kregen we een voorstel om deel te nemen aan een lecture performance programma. In die periode was ik al anderhalf jaar bezig om via IVF zwanger te geraken. Dit was het enige wat mij bezighield. Ik was geobsedeerd. Ik volgde alleen maar Instagrampagina’s van lesbische koppels met een kinderwens en las veel boeken over het onderwerp. The Eggcellent Adventures heb ik in twee of drie dagen geschreven, omdat het al zo lang opgekropt zat. Het moest er gewoon uit. Ik wist ook dat er genoeg interessants te vertellen was. Toen werd mijn werk eindelijk heel persoonlijk."

The Eggcellent Adventures of Marijke De Roover is een TEDx musical, waarom heb je gekozen voor het specifieke format van TEDx?

"Toen ik werd gevraagd voor die lecture performance dacht ik: 'wat kan ik doen?, lecture performances zijn zo saai'. Ik heb altijd muziek gebruikt in mijn werk, dat is iets wat ik kei leuk vind. Mijn idee was: ik moet een soort kader hebben, zodat ik weet wat ik kan doen. TED talks zijn altijd 18 minuten. Daarnaast is het altijd een persoonlijk verhaal met een pseudowetenschappelijk kader, en dat paste precies bij wat ik wilde doen. Ik kijk ook graag naar TED talks, ik vind de verhalen van mensen die iets overkomt vaak boeiend."

Opera wordt vaak gezien als iets elitairs terwijl musicals, karaoke en memes doorgaans worden beschouwd als lage cultuur. Is dit iets wat je met opzet met elkaar vermengd?

"Mijn eerste idee was: ik ga een opera maken omdat ik daar geïnteresseerd in ben. Ik besefte dat ik daar niet de middelen voor had, maar dat ik wel de structuur van mijn performance op een opera kon bouwen. Toen dacht ik, ik ga het gewoon opera blijven noemen want dan komen mensen kijken die denken dat het een opera is, in plaats van een performance of musical. Zo van ‘Aha, I tricked you!’ haha. In musicals of andere pop media kennen we niet echt dat tragische zoals je dat in opera hebt. En Live, Laugh, Limerence, een performance die over onbeantwoorde liefde gaat, is toch iets minder luchtig dan musicals doorgaans zijn."

 

Op uitnodiging van de Brakke Grond maak je een nieuw videowerk dat onderdeel zal worden van Karaoke(ART) van Davis Freeman. Kan je hier al een tipje van de sluier oplichten?

Toen ik de uitnodiging kreeg om dit nieuwe werk te maken dacht ik gelijk: ik wil graag Allstar van Smash Mouth doen, het openingsnummer van de eerste Shrek-film. En dan in volledige Shrek cosplay (rollenspel in kostuum) uitvoeren. Maar Davis Freeman zei dat het niet zo’n populair nummer was helaas. Daarna heb ik een lijst van tien nummers naar al mijn contacten gestuurd, waarbij iedereen moest stemmen op hun favoriete nummers. Daar is een top drie uitgekomen. Met op nummer één Believe van Cher, op nummer twee Barbie Girl van Aqua en op de derde plek Survivor van Destiny’s Child. Ik zou graag superslechte cosplay willen doen bij Barbie Girl, en het heteronormatieve omdraaien. Beginnen als mooie barbie, en dan nadat Skipper, de beste vriendin van Barbie, mij het Communistisch Manifest geeft, veranderen we in underground YouTubers en krijgen we een relatie.

Tenslotte: Waar kunnen we jou de komende tijd vinden?

Op 3 november perform ik Live, Laugh, Limerence bij de opening van IMPAKT in Utrecht, en op 6 november perform ik daar The Eggcellent Adventures of Marijke de Roover/Part 1: A Womb of One’s Own. Op 11 en 14 november ben ik bij Playground in Leuven en midden januari opent mijn solotentoonstelling bij Upstream Gallery in Amsterdam.

Marijke de Roovers deelname aan IMPAKT Festival wordt ondersteund door de Brakke Grond.